“เพื่อสุขภาพ” ชุมชนสุขภาพ เรื่องราวตรงใจ ตอบโจทย์ทุกช่วงวัย รุ่นไหนก็รัก ♡
คาเฟอีน คือ อะไร ? อันตรายไหม ? มีประโยชน์หรือโทษต่อร่างกายกันแน่ ?
เรามักจะดื่มชาหรือจิบกาแฟในยามเช้า และในตอนบ่าย เพราะรู้ว่าในเครื่องดื่มเหล่านี้มีสารที่ชื่อว่า คาเฟอีน ซึ่งมีคุณสมบัติทำให้ร่างกายตื่นตัว กะปรี้กะเปร่า แล้วทราบหรือไม่ว่า คาเฟอีนเป็นสารกระตุ้นที่ได้จากธรรมชาติและมีการใช้มากที่สุดในโลก หลายๆ คนอาจได้เคยได้ยินคำว่า คาเฟอีนกันมานาน แต่เคยสงสัยกันไหมว่า คาเฟอีน คือ อะไร ? มาหาคำตอบในบทความนี้กัน
คาเฟอีน คือสารกระตุ้นตามธรรมชาติชนิดหนึ่ง ซึ่งมีอยู่ในอาหารบางประเภท เช่น ในเมล็ดกาแฟ ใบชา ในผงโกโก้ และในทางอุตสาหกรรมเครื่องดื่มได้มีการนำคาเฟอีนมาผสมในน้ำอัดลม เครื่องดื่มชูกำลัง หลายๆ คนอาจจะคุ้นเคยว่า หากกินกาแฟมากเกินไปจะทำให้ใจสั่น หรือนอนไม่หลับ เพราะมีคาเฟอีนมากเกินไป แต่ก็ใช่ว่าคาเฟอีนจะมีโทษต่อร่างกายเพียงอย่างเดียว มาทำความรู้จักเจ้าสารชนิดนี้กันให้มากขึ้น เพื่อที่จะได้ใช้ประโยชน์จากคาเฟอีนอย่างถูกทางกัน
คาเฟอีน คือ อะไร คาเฟอีน ประโยชน์ / โทษ มีอะไรบ้าง ?
ชวนรู้จัก “คาเฟอีน”
อย่างที่กล่าวไปว่า คาเฟอีน คือสารกระตุ้นตามธรรมชาติซึ่งมีอยู่ในทั้งอาหารและเครื่องดื่ม คุ้นเคยกันดีว่ามีอยู่ในเครื่องดื่มจำพวก กาแฟ ประเภทของชาต่างๆ น้ำอัดลม และเครื่องดื่มชูกำลัง ซึ่งเมื่อร่างกายได้รับคาเฟอีนเข้าไปแล้ว เจ้าสารชนิดนี้จะไปกระตุ้นสมองและระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้เราตื่นตัว รู้สึกกะปรี้กะเปร่ามากขึ้น หายเหนื่อยล้าจากอาการง่วงเหงาหาวนอน พร้อมที่จะทำภารกิจต่อไป
การค้นพบคาเฟอีนครั้งแรก
อาจกล่าวได้ว่า การค้นพบคาเฟอีนนั้น เกิดขึ้นพร้อมๆ กับการค้นพบกาแฟครั้งแรกของโลก สืบจากการที่คนเลี้ยงแพะชาวเอธิโอเปียพบว่าแพะที่เลี้ยงเอาไว้ดูคึกมากกว่าปกติ และค้บพบว่ามาจากการที่เจ้าแพะได้กินผลไม้สีแดงเข้าไป ซึ่งก็คือเมล็ดกาแฟนั่นเอง จากนั้นวัฒนธรรมการกินกาแฟก็เกิดขึ้น และได้แพร่หลายไปทั่วโลก มีประเภทของกาแฟชนิดต่างๆ เกิดขึ้น และเกิดเป็นภาพจำว่า คาเฟอีน คือสารที่มักจะพบในกาแฟนั่นเอง
และในช่วงปี 1800 ได้มีการวางจำหน่ายน้ำอัดลมที่มีส่วนผสมของคาเฟอีนขึ้น รู้จักกันดีในเครื่องดื่มโคล่า ตามด้วยการออกขายเครื่องดื่มชูกำลังที่มีส่วนผสมของคาเฟอีนตามมา ปัจจุบัน มีประชากรโลกจำนวนมากถึง 80% ที่บริโภคผลิตภัณฑ์อันมีส่วนผสมของคาเฟอีน และเพิ่มมากขึ้นถึง 90% ในอเมริกา อาจกล่าวได้ว่า คาเฟอีน คือสารกระตุ้นที่มีคนบริโภคมากที่สุดในโลกก็ว่าได้
การทำงานของคาเฟอีน
หลังจากที่ทราบไปแล้วว่า คาเฟอีน คืออะไร และส่งผลต่อร่างกายของเรายังไง หลังจากที่เราดื่มชา กาแฟ หรืออาหาร – เครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีนแล้ว คาเฟอีนจะถูกดูดซึมจากลำไส้และเข้าสู่กระแสเลือดอย่างรวดเร็ว และแตกตัวเป็นสารประกอบ เดินทางไปยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย ซึ่งคาเฟอีนนั้นจะมีผลต่อสมองของเราเป็นหลัก โดยจะเป็นตัวบล็อกการทำงานสารที่ชื่อว่า ตัวรับอะดีโนซีน ซึ่งเจ้าสารอะดีโนซีนนั้นเป็นสารในร่างกายที่ทำให้เรารู้สึกเหนื่อยล้า ไร้พลังงาน นั่นเป็นสาเหตุว่า ทำไมร่างกายเมื่อได้รับคาเฟอีนแล้ว จะรู้สึกตื่นตัวและมีพลังมากขึ้น เนื่องจากคาเฟอีน คือตัวปิดกั้นการทำงานของสารที่ทำให้รู้สึกเหนื่อยล้านั่นเอง
นอกจากนี้ คุณสมบัติของคาเฟอีน คือ เป็นตัวเพิ่มระดับเอพริเนฟรีนในเลือด (รู้จักกันดีในชื่อ อะดรีนาลีน) และกระตุ้นการทำงานของสารสื่อประสาทจำพวกโดพามีนและนอร์อิพิเนฟริน ส่งผลให้สมองได้รับการถูกกระตุ้นและมีความตื่นตัวมากขึ้น การดื่มกาแฟ 1 แก้ว ร่างกายจะใช้เวลาดูดซึมคาเฟอีนเพียง 20 นาที และจะมีประสิทธิภาพสูงสุดในเวลา 1 ชั่วโมง
ประโยชน์ของคาเฟอีน
นอกจากจะช่วยให้สมองตื่นตัวแล้ว คาเฟอีน ประโยชน์ยังมีอีกหลายอย่างด้วยกัน คือ
1. เพิ่มอัตราการเผาผลาญไขมันและพลังงานในร่างกาย
เนื่องจากคาเฟอีนมีฤทธิ์ในการกระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง คาเฟอีนอาจเพิ่มอัตราเผาผลาญพลังงานในร่างกายมากขึ้น 11% และทำให้ไขมันเผาผลาญเพิ่มขึ้น 13% จากการศึกษาพบว่า การบริโภคคาเฟอีนปริมาณ 300 มิลลิกรัมต่อวัน (ควรบริโภคไม่เกิน 400 มิลลกรัมต่อวัน) จะทำให้เราเผาผลาญพลังงานเพิ่มขึ้น 79 แคลลอรี่
เกร็ดสุขภาพ : หากกำลังตั้งครรภ์ ควรบริโภคคาเฟอีนในปริมาณจำกัด คือ ไม่เกินวันละ 200 มิลลิกรัม (เทียบกับการดื่มกาแฟ 1 – 2 แก้ว) หรืองดการบริโภคคาเฟอีนในระหว่างตั้งครรภ์ เนื่องจากการได้รับคาเฟอีนมากเกินไปในระหว่างตั้งครรภ์อาจเพิ่มความเสี่ยงในการแท้งบุตรได้
2. เพิ่มประสิทธิภาพในการออกกำลังกาย
อยากที่ทราบกันไปว่า คาเฟอีนคือสารกระตุ้นที่ทำให้ร่างกายและสมองตื่นตัว นอกจากนี้ คาเฟอีนยังช่วยเพิ่มการหดตัวของกล้ามเนื้อ และเพิ่มความทนทานต่อความเหนื่อยล้า ทำให้เราออกกำลังกายได้นานขึ้นนั่นเอง
3. อาจสามารถป้องกันโรคหัวใจและโรคเบาหวานได้
มีงานศึกษาวิจัยหลายๆ ชิ้นยืนยันว่า ผู้ที่ดื่มกาแฟดำเป็นประจำ หรือได้รับคาเฟอีนปริมาณ 100 – 400 มิลลิกรัมต่อวัน มีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคหัวใจลดลง 16 – 18% นอกจากนี้ การดื่มกาแฟดำหรือชาเขียววันละ 2- 4 แก้ว (ต้องเป็นชาเขียวชงสดหรือผงชาจากใบชาเท่านั้น ไม่นับชาเขียวปั่นหรือชาเขียวนมสดหวานฉ่ำนะคะ) มีความสัมพันธ์กับอัตราความเสี่ยงที่ลดลงของโรคเลือดเลือดในสมองถึง 14 – 20% และผู้ที่ดื่มกาแฟดำเป็นประจำ จะมีความเสี่ยงในการเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 ลดลง 29% เลยทีเดียว เรียกได้ว่า ประโยชน์ของคาเฟอีน คือช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคต่างๆ ได้ค่ะ
4. ช่วยให้ร่างกายขับสารส่วนเกินออกไป
คุณสมบัติอีกอย่างหนึ่งของคาเฟอีน คือ เป็นยาขับปัสสาวะอ่อนๆ (สังเกตได้ว่า หลังจากดื่มกาแฟแล้วทำไมเราถึงรู้สึกอยากเข้าห้องน้ำบ่อย) ซึ่งจะช่วยให้ร่างกายขับโซเดียมและน้ำส่วนเกินในร่างกายออกไปได้มากขึ้น
ผลเสียของคาเฟอีน
หากร่างกายได้รับคาเฟอีนมากเกินไป จะทำให้เกิดผลกระทบดังนี้
- กระสับกระส่าย มือสั่น ในสั่น
- นอนไม่หลับ
- รู้สึกปวดหัว เวียนหัว หากเป็นไมเกรน ควรงดการบริโภคคาเฟอีน เพราะอาจทำให้อาการหนักขึ้น
- มีอาการหัวใจเต้นเร็ว
- ทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น
- ถ้าได้รับคาเฟอีนในปริมาณมาก ร่างกายอาจคายน้ำอย่างรุนแรง ทำให้ช็อกได้
เกร็ดสุขภาพ : อย่าลืมว่า คาเฟอีนไม่ได้มีอยู่ในชาและกาแฟเท่านั้น แต่ยังมีอยู่ในน้ำอัดลม ในช็อกโกแลต ในเครื่องดื่มจำพวกโกโก้ – ช็อกโกแลตอีกด้วย ดังนั้น อาจจะต้องระวังไม่ให้เด็กๆ รับประทานอาหารจำพวกนี้มากเกินไป เพราะอาจทำให้ร่างกายได้รับคาเฟอีนมากเกินไปได้
และนี่ก็เป็นข้อมูลเกี่ยวกับคาเฟอีนที่เรานำมาฝากคุณผู้อ่านกัน หากรู้แล้วว่า คาเฟอีน ประโยชน์ /โทษ มีอะไรบ้าง และควรบริโภคมากน้อยเพียงใด ก็อย่าลืมรับประทานให้พอเหมาะพอดี จะได้ไม่ทำลายสุขภาพ นอกจากจะเอ็นจอยเครื่องดื่มแก้วโปรดแล้ว ก็อย่าลืมดูแลสุขภาพกันด้วยนะคะ
อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : betterhealth.vic.gov.au, medlineplus.gov, healthline.com
Featured Image Credit : pixabay.com/chico明
ติดตามเราได้ที่ … เฟสบุ๊ค : เกร็ดสุขภาพ
