“เพื่อสุขภาพ” ชุมชนสุขภาพ เรื่องราวตรงใจ ตอบโจทย์ทุกช่วงวัย รุ่นไหนก็รัก ♡
ไขข้อสงสัย สมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ? มารู้จักโรคที่เกี่ยวกับความเสื่อมของสมองให้มากขึ้นกัน !
ถ้าพูดถึงอาการหลงๆ ลืมๆ หรือการเกิดภาวะจำบางสิ่งบางอย่างขึ้นมาไม่ได้กระทันหัน และส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ หลายๆ คนก็จะคิดถึงภาวะสมองเสื่อม หรือบางคนอาจจะเรียกว่าเป็นโรคอัลไซเมอร์ แต่ความจริงแล้ว รู้หรือไม่ว่า สองสิ่งนี้มีความแตกต่างกัน และการเกิดภาวะสมองเสื่อมนั้นไม่ได้มีแค่โรคอัลไซเมอร์เพียงอย่างเดียว ทั้งยังไม่อาจเรียกได้ว่าเป็นโรคเดียวกัน แล้ว สมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ? ไปทำความรู้จักและทำความเข้าใจให้มากขึ้นกันเลยค่ะ
สมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ? ชวนรู้ให้กระจ่าง
บางคนอาจจะมีความเข้าใจว่า สมองเสื่อมกับโรคอัลไซเมอร์นั้น เป็นโรคเดียวกัน แต่ความจริงแล้ว ไม่ใช่โรคเดียวกันนะคะ โรคสมองเสื่อมนั้น มีชื่อสากลว่า Dementia ซึ่งเป็นโรคที่มีความผิดปกติของสมอง กล่าวคือ มีภาวะที่เซลล์สมองเกิดการเสื่อม ตาย หรือสมองเกิดความเสียหาย ทำให้ระบบโครงสร้างและการทำงานของสมองบกพร่อง ส่งผลให้ผู้ที่เป็นโรคนี้มีปัญหาด้านความจำ ความสามารถทางสติปัญญาลดลง ซึ่งมีสาเหตุอยู่หลายปัจจัยด้วยกัน อาการทั่วไปที่พบได้คือ ความทรงจำและความคิดของผู้ที่เป็นโรคนี้มีคุณภาพแย่ลง จนส่งผลกระทบต่อกิจวัตรการทำงานและการดำเนินชีวิตประจำวัน เช่น แยกทิศทางไม่ได้ จำทางกลับบ้านหรือสถานที่ที่กำลังจะเดินทางไปไม่ได้ พูดซ้ำๆ ถามซ้ำๆ เนื่องจากจำไม่ได้ว่าเคยพูดประโยคหรือคำเหล่านี้ไปแล้ว หลงลืมการวางแผนทำกิจกรรม หรือสิ่งที่กำลังจะทำในเวลาอันใกล้ รวมถึงจดจำชื่อคนหรือจดจำเหตุการณ์ที่เพิ่งผ่านมาไม่ได้ เป็นต้น
ทั้งนี้ โรคอัลไซเมอร์ หรือ Alzheimer’s Disease เป็นหนึ่งในโรคที่ทำให้ผู้ป่วยเกิดความผิดปกติเกี่ยวกับความทรงจำ และนำไปสู่การเกิดโรคสมองเสื่อมหลังจากนั้น ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากความเสื่อมของสมอง หรือโรคประจำตัวอื่นๆ ทำให้บุคคลนั้นมีความทรงจำแย่ลง และอาจรุนแรงถึงขั้นใช้ชีวิตประจำวันตามปกติไม่ได้ หรือช่วยเหลือตัวเองไม่ได้เลย โรคอัลไซเมอร์ เป็นหนึ่งในสาเหตุหลักของการเกิดภาวะสมองเสื่อมนั่นเอง และจะมีอาการของโรคอย่างช้าๆ โดยไม่เป็นที่สังเกต เมื่อระยะเวลาผ่านไปประมาณ 5 – 6 ปี ความผิดปกติของโรคจะแสดงออกมา จนกระทั่งมีอาการของโรคอย่างชัดเจน
เกร็ดสุขภาพ : สมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ? โรคอัลไซเมอร์เป็นหนึ่งในสาเหตุของภาวะสมองเสื่อมนั่นเอง ทั้งนี้ โรคอัลไซเมอร์ เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการสมองเสื่อมเป็นอันดับ 1 ซึ่งพบได้มากถึงร้อยละ 60 – 70 ส่วนสาเหตุที่พบบ่อยเป็นอันดับ 2 ก็คือ ภาวะสมองเสื่อมอันเกิดจากโรคหลอดเลือดสมอง (stroke) โดยผู้ที่มีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคหลอดเลือดสมองก็ได้แก่ ผู้ที่มีโรคเบาหวาน ไขมันสูง ความดันโลหิตสูง ผู้ที่สูบบุหรี่ เป็นต้น
สาเหตุของสมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ?
ตอนนี้ก็ได้ทราบแล้วว่า สมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ซึ่งภาวะสมองเสื่อมไม่ใช่โรคเฉพาะ แต่เป็นกลุ่มอาการหนึ่งที่มีสาเหตุอยู่หลายประการด้วยกัน เราสามารถแบ่งออกเป็นสาเหตุที่รักษาได้ และสาเหตุที่รักษาไม่ได้ ดังนี้
1. สาเหตุที่สามารถรักษาได้
- เป็นโรคต่อมไทรอยด์ หรือภาวะขาดฮอร์โมนไทรอยด์
- เป็นโรคที่มีความเกี่ยวข้องกับสมอง เช่น ติดเชื้อในสมอง มีเนื้องอกในสมอง น้ำคั่งในโพรงสมอง เลือดออกในสมอง เป็นต้น
- ติดเชื้อ HIV เป็นโรคเอดส์ หรือซิฟิลิสที่ขึ้นสมอง
- ขาดวิตามินบี 12 เป็นเวลานาน จนเซลล์สมองเสื่อม
- สมองเสื่อมจากการใช้ยาบางชนิด เช่น ยานอนหลับ ยากล่อมประสาท
- โรคอื่นๆ อาทิ โรคพิษสุราเรื้อรัง โรคลมชัก โรคซึมเศร้า เป็นต้น
2. สาเหตุที่ไม่สามารถรักษาได้
- โรคอัลไซเมอร์
- โรคหลอดเลือดสมองตีบ
- โรคพาร์กินสัน
- สมองได้รับการกระทบกระเทือนและบาดเจ็บอย่างรุนแรง
สำหรับสาเหตุของโรคอัลไซเมอร์นั้น เกิดจากการเสื่อมสภาพของโปรตีนชนิดหนึ่งที่เรียกว่า เบต้า – อะไมลอยด์ (beta – amyloid) ซึ่งเมื่อไปจับกับเซลล์สมอง จะส่งผลให้เซลล์สมองเสื่อมและฝ่อลง และทำให้การสื่อสารระหว่างเซลล์สมองเสียหายจากการลดลงของสารสื่อประสาทที่เรียกว่า สารแอซิติลโคลีน (acetylcholine) ที่ส่งผลโดยตรงกับความจำ และไม่สามารถรักษาให้หายได้ โดยสาเหตุของการเกิดโรคอัลไซเมอร์ มีดังนี้
- มีปัจจัยที่ทำให้เซลล์สมองเสื่อม เช่น อายุที่เพิ่มมากขึ้น ขาดการออกกำลังกาย สูบบุหรี่บ่อย
- นอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอเป็นเวลานาน หรือนอนดึกมากและตื่นเช้า พักผ่อนน้อย ทำให้สมองเกิดความอ่อนล้าได้ง่าย และทำให้เซลล์สมองเสื่อมก่อนวัยอันควร
- มีโรคประจำตัวบางอย่างที่นำไปสู่โรคอัลไซเมอร์ เช่น โรคเบาหวานชนิดที่สอง โรคความดันโลหิตสูง
- ได้รับกรรมพันธุ์จากคนในครอบครัวที่เป็นโรคอัลไซเมอร์
- ได้รับบาดเจ็บที่สมองอย่างรุนแรง
อาการของภาวะสมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร ?
เนื่องจากโรคอัลไซเมอร์เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดโรคสมองเสื่อม ทั้งยังเป็นโรคที่เกี่ยวกับสมองเช่นเดียวกัน ทำให้ลักษณะอาการมีความคล้ายคลึงกัน โดยผู้ป่วยจะมีอาการดังนี้
- ความสามารถในการสื่อสารลดลง นึกคำศัพท์ไม่ออก ไม่สามารถสื่อสารเป็นประโยคได้
- หลงลืมในสิ่งที่เพิ่งจะเกิดขึ้น เช่น ลืมว่ากินข้าวแล้ว ถามซ้ำๆ ย้ำๆ พูดซ้ำเรื่องเดิมๆ
- จำเส้นทางไม่ได้ บางครั้งจำทางกลับบ้านตัวเองไม่ได้ หรือเดินออกจากบ้านโดยไม่มีจุดหมาย จู่ๆ ออกจากบ้านในเวลาค่ำคืน
- ลืมคนรู้จัก เช่น เพื่อน หรือสมาชิกคนในครอบครัว คิดว่าเป็นคนแปลกหน้า ซึ่งเป็นอาการที่แตกต่างจากโรคจำหน้าคนไม่ได้ เนื่องจากผู้ป่วยอัลไซเมอร์จะหลงลืมไปเลยว่าคนๆ นี้เป็นใคร แต่ผู้ที่เป็นโรคจำหน้าคนไม่ได้ จะไม่สามารถจดจำใบหน้าคนได้ แต่สามารถระบุตัวตนของคนๆ นั้นได้ผ่านการดูท่าทาง ทรงผม บุคลิกภาพ น้ำเสียง เป็นต้น
- มีพฤติกรรมที่แปลกไปจากเดิม เช่น ขี้หงุดหงิดมากขึ้น พูดจาหยาบคายมากขึ้น ก้าวร้าวมากขึ้น
- มีอาการหลงผิด หรือเห็นภาพหลอน เช่น คิดว่าคนจะมาทำร้าย คิดว่าคนจะมาขโมยของของตัวเอง เป็นต้น
- มีปัญหาเรื่องตัวเลข เช่น การนับเงิน การดูนาฬิกา การจำหมายเลขโทรศัพท์
- ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ ไม่สามารถอาบน้ำ แปรงฟัน หรือติดกระดุมได้ เนื่องจากลืมวิธีการทำสิ่งต่างๆ เหล่านี้ไป
เกร็ดสุขภาพ : อาการหลงๆ ลืมๆ บางอย่างที่เกิดขึ้นในผู้สูงอายุที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป เช่น ลืมว่าวางของไว้ที่ไหน จำวันที่ผิดบ้าง นึกชื่อบางคนไม่ออก คิดช้าลง นึกคำพูดนาน คิดบางคำไม่ออก แต่ยังสามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ยังคงทำกิจวัตรประจำวันได้อย่างปกติ ยังคงจำคนรอบข้างหรือคนใกล้ชิดได้เป็นอย่างดี อาการเหล่านี้ เป็นภาวะหลงลืมของผู้สูงอายุโดยทั่วไป ไม่ได้เป็นอาการของโรคสมองเสื่อมแต่อย่างใด ทั้งนี้ หากสงสัยว่าผู้สูงอายุมีอาการสมองเสื่อมหรือกังวลว่าจะเป็นโรคอัลไซเมอร์หรือไม่ การพาผู้สูงอายุไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัย ก็จะทำให้รู้ได้อย่างชัดเจนค่ะ
การวินิจฉัยภาวะสมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร เหมือนกันหรือเปล่า ?
ในตอนนี้ก็ได้ทราบแล้วว่า สมองเสื่อม กับ อัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร บางคนอาจจะสงสัยว่า การวินิจฉัยกลุ่มโรคนี้แตกต่างกันหรือไม่ ซึ่งการวินิจฉัยโรคสมองเสื่อม ทั้งอัลไซเมอร์และอื่นๆ นั้น แพทย์จะทำการซักประวัติจากผู้ป่วย คนใกล้ชิด ญาติ หรือผู้ดูแลที่สามารถให้ข้อมูลได้ เกี่ยวกับพฤติกรรมและการใช้ชีวิตประจำวันที่มีความผิดปกติไปจากเดิม ซึ่งอาจบ่งบอกถึงความถดถอยด้านการทำงานของสมอง หรือให้ทำแบบทดสอบเกี่ยวกับทักษะการรู้คิด ร่วมกับการตรวจร่างกาย ตรวจสภาพสมองด้วยเครื่อง CT Scan หรือ MRI เป็นต้น
ในผู้ที่ถูกวินิจฉัยว่าเป็นโรคอัลไซเมอร์ แม้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การตรวจพบโรคได้ไวก็จะช่วยชะลอความเสื่อมของสมองได้ ปัจจุบันมียาสำหรับเพิ่มสารแอซิติลโคลีน ที่ช่วยให้ความจำดีขึ้นและลดปัญหาด้านพฤติกรรม และชะลอการดำเนินโรคให้ช้าลง นอกจากการใช้ยาแล้ว ก็สามารถรักษาเพื่อประคับประคองอาการได้ด้วยการทำกิจกรรมต่างๆ ที่ช่วยฟื้นฟูสุขภาพกาย สุขภาพใจให้กับผู้ป่วย เช่น การเล่นเกมส์ฝึกสมอง การฝึกต่อติ๊กซอว์ การฝึกคิดเลข รวมถึงการพบแพทย์และผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางที่จะช่วยให้ผู้ป่วยสามารถประคับประคองอาการได้ เช่น นักกิจกรรมบำบัด นักดนตรีบำบัด หรือนักศิลปะบำบัด เป็นต้น
การป้องกันโรคสมองเสื่อมและโรคอัลไซเมอร์ ทำได้อย่างไร ?
- ไม่ควรนอนดึก หรือพักผ่อนน้อย เนื่องจากจะทำให้สมองพักผ่อนไม่เพียงพอ และเสี่ยงต่อการเกิดความเสื่องของเซลล์สมองมากขึ้น
- ไม่เครียดมากจนเกินไป หลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้เกิดความเครียด และหากิจกรรมผ่อนคลายให้ตัวเอง
- ดูแลสุขภาพให้แข็งแรงอยู่เสมอ กินอาหารที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงอาหารไขมันสูง หวานจัด เค็มจัด เพราะเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคความดัน ไขมัน เบาหวาน ซึ่งโรคเหล่านี้ เป็นสาเหตุของภาวะสมองเสื่อมได้
- ไม่สูบบุหรี่จัดหรือดื่มแอลกอฮอล์จัด รวมถึงการใช้ยาบางชนิด เพราะส่งผลต่อความเสื่อมของสมองได้
- ทำกิจกรรมที่ได้ฝึกสมองอย่างสม่ำเสมอ เช่น เล่นเกมฝึกสมอง คิดเลข อ่านหนังสือ วาดรูป ระบายสี หรือทำกิจกรรมทางสังคมอื่นๆ เช่น การพบปะพูดคุยกับผู้อื่นบ่อยๆ ซึ่งอาจช่วยป้องกันภาวะสมองเสื่อมได้
- ระมัดระวังการเกิดอุบัติเหตุต่างๆ โดยเฉพาะอุบัติเหตุที่ศีรษะ
โดยสรุปแล้ว โรคอัลไซเมอร์ เป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อม ซึ่งภาวะสมองเสื่อมนั้นสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุด้วยกัน ทั้งสาเหตุที่รักษาได้ และสาเหตุที่รักษาไม่ได้ แม้ว่าโรคอัลไซเมอร์และภาวะสมองเสื่อมบางอย่างจะไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การตรวจพบโรคได้เร็ว ก็จะสามารถประคับประคองอาการได้ ทั้งนี้ ผู้ใกล้ชิดหรือคนในครอบครัวของผู้ป่วยกลุ่มโรคนี้ ต้องมีความเข้าใจในอาการของผู้ป่วยมากๆ และมีความอดทน – ใจเย็นต่อผู้ป่วยกลุ่มโรคนี้เป็นอย่างยิ่ง ซึ่งสุขภาพจิตของผู้ดูแลผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อมก็สำคัญเช่นเดียวกัน หากต้องดูแลผู้ป่วยในบ้านแล้วก่อให้เกิดความเครียด มีความกดดัน การปรึกษานักจิตวิทยาและผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต ก็จะทำให้สามารถผ่อนคลายความเครียดลงได้นะคะ
อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก : ekachaihospital.com, nakornthon.com, webmd.com, healthline.com, alzheimer.ca
Featured Image Credit : freepik.com/shurkin_son
ติดตามเราได้ที่ … เฟสบุ๊ค : เกร็ดสุขภาพ
